De Stoffeerhamer: gebruik en historie
De stoffeerhamer is een belangrijk stuk gereedschap voor de meubelstoffeerder. De stoffeerhamer wordt voornamelijk gebruikt voor het indrijven van stoffeernagels en siernagels, maar na de uitvinding van het nietpistool wordt het belang daarvan een stuk minder. De stoffeerhamer is een mooi stuk gereedschap maar kan ook nogal prijzig zijn, en daarom willen wij met dit artikel duidelijk maken wat een (beginnend) stoffeerder daarmee kan en waar je bij de aanschaf op moet letten.
De ontwikkeling van stoffeerhamer strekt zich uit over meer dan 200 jaar. De stoffeerhamer werd tot de jaren 50 van de vorige eeuw vooral gebruikt voor het bevestigen van de meubelstoffen met stoffeernagels. Dit zijn kleine scherpe blauwstalen nageltjes met een platte kop ook wel kwartpondjes, halfpondjes of driekwartpondjes genaamd.
Als basisvorm heeft de stoffeerhamer een relatief lichtgewicht kop van ongeveer 200 gram en een lange slanke steel. De kop heeft vaak een lichtgebogen, langgerekte vorm en een klein rond slagvlak. De lange steel en de mooi gebalanceerde kop zorgen voor veel slagsnelheid en precisie. Met de smalle, lange kop kunnen de spijkers ook op moeilijk bereikbare plaatsen ingeslagen worden.
Omdat de kleine nageltjes moeilijk met de vingers vastgehouden kunnen worden zonder de kans te lopen om je op de vingers te slaan begonnen de stoffeerders al in de eerste helft van de 19e eeuw hun stoffeerhamers te magnetiseren. Met een gemagnetiseerde kop konden de nageltjes gemakkelijk ingeslagen worden zonder dat ze daarbij met de vingers vastgehouden moeten worden. Bovendien kon men daarmee een hand vrijhouden voor het aantrekken van de stof. Het magnetiseren gebeurde door de hamer langs een magneet te strijken of door een koperdraad om de hamerkop te wikkelen en daar een gelijkstroom door te voeren. Deze vorm van magnetiseren was niet zo effectief en in 1856 ontwikkelde Arthur R. Robertson uit Sommerville, Massachusetts USA een stoffeerhamer met een magneet in een hoefijzervorm waarmee een veel sterker magnetisch veld mee opgewekt werd. Op 2 november 1886 kreeg hij daar patent op (pat. US 352070 A).
Hij beschrijft dat als volgt:
My invention has for its object to provide a hammer of greater magnetic power than hammers of that class as heretofore constructed, so that shingle-nails or nails of considerable size can be set thereby, and also so that tacks or small nails can be held with greater security and driven with greater certainty and precision. To the foregoing ends my invention consists in constructing the head of the hammer in the form of a horseshoe-magnet in such manner that the poles of the magnet will form one of the peens or faces of the hammer, all as here inafter described, and subsequently set forth in the claims.
Spitting Tacks
Met deze magnetische stoffeerhamers konden de meubelstoffeerders een geweldige snelheid bereiken bij het vastnagelen van de bekledingsstof. Het was een algemeen gebruik dat de stoffeernagels door de stoffeerders in de mond genomen werden. De stoffeerhamer wordt met de gemagnetiseerde kant naar de mond gebracht, de nagel op de kop gespuugd en de nagel wordt daarna met een snelle tik op de juiste plaats ingeslagen. Vervolgens wordt de hamer gedraaid en met de andere kant van de kop van de hamer wordt de nagel verder ingeslagen. Men kon zo snelheden bereiken de vergelijkbaar zijn met het werken met een nietpistool. Spijkertjes spugen zal niet ongevaarlijk zijn geweest, want in de snelheid van het werk was er natuurlijk altijd de kans dat zo’n scherp spijkertje per ongeluk ingeslikt werd en ik hoop dat er onderling afspraken waren dat je collega zijn mondvoorraad ongebruikte spijkertjes niet terugspuugde in het spijkerkistje waar je later zelf weer een hap uit moest nemen.
Na de uitvinding van het nietpistool in de jaren 30 veranderde er veel bij de fabrikatie van meubelen en het meubelstofferen. De stoffeernagels raakten langzaam maar zeker in onbruik en daarmee ook de stoffeerhamer.
(Popular Science, November 1934)
De doorontwikkeling van de stoffeerhamer
Het amerikaanse bedrijf CS Osborne & Co is erg belangrijk geweest voor de ontwikkeling van de stoffeergereedschappen. Dit familiebedrijf is al sinds 1828 aktief en wordt nu nog steeds geleid door de 8e generatie van de Osborne familie.
Osborne heeft de magnetische hamer naar het ontwerp van Robertson in produktie genomen en de hamers met deze vorm worden nog steeds nieuw verkocht door C.S. Osborne & Co. Maar met nieuwe materialen is de specifieke hoefijzervorm van de hamer niet meer nodig. Er zijn nu volop hamers met een krachtige magnetische kop te koop zonder hoefijzerkop.
Arthur Robertson vermelde in zijn patentaanvraag van 1886 ook een functionele uitbreiding van de stoffeerhamer met een klauw voor het uittrekken van nagels. Het ontwerp was in die vorm niet erg succesvol.
Osborne heeft dit idee wel verder uitontwikkeld en de stoffeerhamer voorzien van een klauwhamer naar model van de hamers van Wupertal in Duitsland. Met de klauw van de hamer kunnen stoffeerspijkers worden uitgetrokken.
Om de slanke steel van de stoffeerhamer te kunnen behouden moest die wel worden versterkt met stalen “veren” om te voorkomen dat de steel breekt bij het uittrekken van de spijkers.
Gecombineerde functies
Samenvattend kunnen we stellen dat de huidige stoffeerhamers in verschillende uitvoeringen de volgende gecombineerde functies hebben: 1. Het indrijven van de nagel, 2. Het op de plaats brengen en vasthouden van de nagel en 3. Het uittrekken van de nagel.
Indrijven
Om te beginnen de constatering dat het indrijven van een meubelnagel met een magnetische hamer niet goed werkt. Met een eerste tik de nagel op zijn plaats brengen gaat na wat oefening prima maar het verder indrijven van de nagel, vooral bij hardere houtsoorten, gaat niet echt fijn. Voor het indrijven van de nagels gebruiken we een hamer met een hardstalen kop van 200 tot 300 gram met een lange slanke steel. De kop heeft een lichtgebogen, langgerekte vorm en een klein rond slagvlak van 10 tot 12 mm. De lange steel en de mooi gebalanceerde kop zorgen voor veel slagsnelheid en precisie waarbij het de bedoeling is dat je de hamer helemaal aan het eind van de steel vasthoudt om een optimale slagsnelheid te krijgen. Met de smalle, lange kop kunnen de spijkers ook op moeilijk bereikbare plaatsen ingeslagen worden. Voor het inslaan van sierspijkers zijn er nylon opzetstukken beschikbaar die voorkomen dat de sierspijkers beschadigd raken.
Plaatsen en vasthouden van de nagel
Een geroutineerde stoffeerder kan met een hamer met magnetische kop een heel hoge snelheid bereiken bij het indrijven van de meubelnagels en kan daarbij een tweede hand vrij houden om de stof gespannen te houden als hij de nageltjes op de magnetische kop “spit” en de nagel daarna met de andere kant van de kop indrijft. Deze vaardigheden zal je op dit moment niet vaak meer tegenkomen. Voor de minder geroutineerde stoffeerder zijn er gelukkig andere gereedschappen om de nagel te kunnen plaatsen en vast te houden zonder op je vingers te tikken. Osborne heeft de “Magnetic Nail & tack placer” in twee maten in het assortiment zoals hieronder weergegeven.
Verder zijn er nagelhouders te koop die zowel voor siernagels als voor meubelnagels gebruikt kunnen worden. Deze nagelhouders maken het ook mogelijk om siernagels op gelijke afstanden in te drijven. Stof en Steen heeft speciale 3D geprinte verstelbare nagelhouders ontwikkeld. De 3d tekening is gratis in onze webshop te downloaden.
Uittrekken van de nagels
Met de stoffeerhamers die zijn voorzien van een klauw is het mogelijk om ingeslagen stoffeernagels uit te trekken. Voor deze functie zijn er ook zogenaamde koevoetjes in de handel. Deze koevoetjes worden gebruikt samen met een houten hamer en zijn naar onze mening meer geschikt voor het slopen van een met stoffeernagels gestoffeerd meubelstuk dan met de klauw van een stoffeerhamer.
De stoffeerhamer voorzien van een klauw én van een magnetische kop is vooral handig bij het klassiek stofferen voor het tijdelijk vasthechten van de meubelstof, net zoals daar bij het modern stofferen de hechtnietjes voor worden gebruikt.